Spis treści
O pracy w grupie/zespole każdy ma swoje zdanie. Czasem bardzo dobre, bo jak mówi neurodydaktyka to jeden z efektywniejszych sposobów na uczenie się, a czasem złe, bo praca w grupie często bardziej dezorganizuje zajęcia/lekcję niż pomaga w osiąganiu celów i nauce.
Z czego to wynika? Moje doświadczenie i obserwacje pokazują, że nie mamy przekonania, co do skuteczności takiej formy uczenia się (tym samym skupiamy uwagę na wszystkich problemach, które się pojawiają w trakcie) oraz za mało uwagi przykładamy do planowania pracy zespołowej (więcej, nie planujemy jej, bo nie wiemy jak to zrobić i na co zwrócić uwagę).
Dlaczego, mimo wszystko, warto pracować w parach, zespołach?
- Uczymy się od siebie i wymieniamy doświadczenia
- Integrujemy się i poznajemy, a dzięki temu zmniejszamy ryzyko zachowań agresywnych
- Dzielimy się zadaniami i rolami w zespole
- Uczymy się planować pracę i czas
- Dzielimy się odpowiedzialnością za zadanie
- Uczymy się świętować sukcesy i radzić sobie z niepowodzeniami
- To dobry trening umiejętności interpersonalnych, szczególnie komunikacji i współpracy, a także zarządzania konfliktem, radzenia sobie w trudnych sytuacjach i autoprezentacji
Zespół czy grupa?
Zanim przejdę do omówienia elementów, które warto wziąć pod uwagę planując pracę zespołową, warto zdefiniować pojęcie „grupy” i „zespołu”. Słowa te używane są często zamiennie, co wynika z dużego pokrewieństwa ich znaczeń, natomiast jest między nimi jedna ważna, z punktu widzenia współpracy, różnica – cel. Zespół pracuje nad wspólnym celem, np. wykonuje konkretne zadanie i na nim członkowie skupiają całą uwagę w danym czasie. W grupie każdy jej członek może realizować cele indywidualne (jedni chcą się czegoś nauczyć, inni miło spędzić czas, inni przetrwać 😉 i wokół tych różnorodnych celów wszystko się kręci. Dlatego grupą będziemy nazywać uczniów danej klasy czy uczestników warsztatów, a zespoły będziemy tworzyć, gdy zadamy im konkretne ćwiczenie do wykonania.
Mam wielkie przekonanie, że słowa mają moc i kreują naszą rzeczywistość, dlatego zachęcam do „łączenia ludzi w zespoły” a nie „dzielenia ich na grupy”. „Łączenie” wspiera procesy integracyjne i nastawia na współpracę w dążeniu do osiągnięcia celu. „Dzielenie” natomiast wzmacnia rywalizację i hermetyzuje grupę. Niby nic, a słychać różnicę 😉
Aby zespół działał sprawnie warto zwrócić uwagę na wybór sposobu łączenia ludzi w zespoły. Każdy ze sposobów ma swoje mocne i słabsze strony, a efektywne działanie zespołu zależy od wielu czynników, min. od zadania, które stoi przed zespołem, wieku członków zespołu oraz relacji między nimi. Łączenia w zespoły możemy dokonać na kilka sposobów:
- dobór dowolny, uczestnicy sami dobierają się w zespoły
- odliczanie – uczestnicy zostają połączeni w zespół zgodnie z kolejnością odliczania (1 z 1, 2 z 2 itd.)
- losowanie zespołu (kolor, numer, nazwa itp.)
- celowy dobór członków zespołu przez moderatora/nauczyciela
UWAGA – nie dobieramy zespołów przez eliminację, tak by została jedna osoba, której żaden zespół nie chciał wybrać. Myślę, że nikt z nas nie chciałby być w takiej sytuacji. Ta metoda nie działa budująco ani na zespół ani na poszczególne osoby, a wręcz daje ciche przyzwolenie na wykluczenie jakiejś osoby z grupy.
Dobry zespół, to taki, w którym każdy czuje się potrzebny i ma przydzielone zadanie. Zazwyczaj w sytuacji szkolnej liczy ok 4-5 uczniów. Ponadto w szkole, ze względu na układ ławek w klasach, z łatwością możemy proponować uczniom pracę w mini zespołach – parach lub czwórkach.
Role w zespole
Wyróżniamy kilka ważnych zadań/ról w zespole:
- lider – to osoba, która zarządza pracą zespołu, spaja działania, czuwa nad procesem
- strażnik czasu – pilnuje terminów i kontroluje czas, „czasem” musi motywować do zwiększonej efektywności
- prezenter – upowszechnia pracę zespołu, omawia wyniki pracy i reprezentuje zespół przed publicznością
- skryba – zajmuje się odpowiednim przygotowaniem wyników pracy zespołu, dba o estetyczną wizualizację efektów
- dekorator – bierze odpowiedzialność za ostateczny wygląd prezentacji efektów pracy zespołu, jeśli jest potrzeba, to dba o rekwizyty czy stroje.
Przydział zadań zespołowych odbywa się w różny sposób, często rządzi tym przypadek i lider wyłania się sam. Czasem wynika to ze zdolności i predyspozycji członków, bo ktoś czuje się dobrze w roli prezentera, lubi i potrafi występować publicznie. Podział zadań może wynikać także z losowania, wówczas każdy może sprawdzić się w nowej roli lub celowego przydziału, gdy to nauczyciel decyduje kto i czym się zajmie.
Wizualizacja – prezentacja – ekspozycja
Wykonując zadanie zespól musi mieć poczucie sensu, zatem poza najważniejszym, czyli zrozumieniem zadania, jego celu i poszczególnych elementów do wykonania muszą nastąpić trzy etapy:
- wizualizacja – zapisujemy, rysujemy, przyklejamy itp. efekty naszej pracy
- prezentacja – pokazujemy innym wyniki naszej pracy
- ekspozycja – na czas zajmowania się tym tematem eksponujemy pracę w widocznym miejscu
Zawsze przed przystąpieniem do pracy zespołowej należy ustalić wspólnie z uczniami/uczestnikami zasady pracy w zespole. Powinny one dotyczyć podziału zadań, terminów ich wykonania/czasu pracy, komunikowania się. Jeśli jest potrzeba warto wprowadzić zapis o tajemnicy. Jeśli praca zespołu jest długoterminowa potrzebny jest także wybór sposobów monitoringu i ewaluacji pracy. Wszystkie zasady powinny być ustalane wspólnie, zapisane i jeśli to możliwe wyeksponowane w widocznym miejscu, tak by z łatwością można było się do nich odwołać.
W szkole zachęcam do wykorzystania tzw. metodników OK albo kolorowych kart oznaczających postęp pracy zespołu:
- zielony – wszystko zrozumiałe, zadanie wykonane
- żółty – nie wszystko zrozumiałe, potrzebujemy więcej czasu
- czerwony – nic nie rozumiemy, potrzebujemy pomocy, nie wykonaliśmy zadania
Ważne w pracy zespołowej jest także zadbanie o przestrzeń, odpowiedni układ stołów, miejsce prezentacji wyników itp.
Po każdej lekcji, zajęciach, wykonaniu zadania, a także po pracy zespołowej warto zrobić podsumowanie i wyciągnąć wnioski. Członkowie zespołów mogą odpowiedzieć sobie na pytania typu: jak nam się pracowało w tym zespole? co nam pomagało, a co utrudniało współpracę i osiągnięcie celu/wykonanie zadania? co warto utrzymać w przyszłości, a co poprawić następnym razem? Takie podsumowanie uczy współpracy i wzmacnia relacje, a dzięki temu nadaje większą wartość takiej formie pracy.
Podsumowanie
Planując pracę zespołową zwróć uwagę na:
- Zbudowanie w sobie pozytywnych przekonań o pracy zespołowej, mów językiem korzyści i zachęcaj do takiej formy pracy, wyjaśnij dlaczego właśnie tak będziemy dziś pracować podczas zajęć
- Świadomie używaj słowa „grupa” i „zespół”
- „Łącz w zespoły” a nie „dziel na grupy”
- Wybierz sposób łączenia w zespoły i przydziału zadań/ról zespołowych, które najlepiej przyczynią się do osiągnięcia celu zespołu
- Zadbaj o poczucie sensu – znajomość celu pracy i pamiętaj o trzech etapach: wizualizacji, prezentacji i ekspozycji
- Ustal wspólnie z uczniami zasady pracy zespołowej
- Zadbaj o przestrzeń sprzyjającą pracy zespołowej
- Podsumuj pracę zespołową zarówno pod względem osiągnięcia celu jak i zachodzących procesów grupowych
DODATEK
Wykorzystanie kart Weź zapytaj w pracy zespołowej
Zestaw składa się z 30 unikatowych, dwustronnych kart – jedna strona to zdjęcie a druga zawiera od 2 do 5 pytań w 4 kategoriach: 1. początek pracy, rozpoczęcie zajęć, zadania, 2. relacje, emocje, samoświadomość, współpraca, 3. kreatywność, myślenie, wiedza, refleksja, 4. koniec pracy, podsumowanie zajęć, zadania
- Zdjęcia można wykorzystać do rozpoczęcia zajęć i poprosić każdego ucznia o wybranie jednego, które kojarzy mu się z celem, tematem, pracą w zespole itp. Warto wrócić do nich na zakończenie i zapytać czy refleksje z początku i na koniec się pokrywają, a może coś się zmaniło.
- Każda z 4 kategorii na kartach oznaczona jest innym kolorem – kolory te można wykorzystać podczas losowania zespołu (zespół niebieski, turkusowy, malinowy i szary).
- Pytania zawarte na kartach można wykorzystać do zaplanowania pracy (kategoria 1) oraz omówienia tego co zadziało się podczas pracy w zespole na poziomie budowania relacji i wykonywania zadania (kategoria 2 i 3), a także na podsumowanie działań i wyciąganie wniosków (kategoria 4).
Jak nie ma zasad, to są kwasy
Przykładowe zasady pracy zespołowej:
- Jesteśmy zespołem i każdy z nas odpowiada za wyniki naszej współpracy
- Wypełniamy powierzone nam zadania rzetelnie i w ustalonym czasie/terminie
- Na bieżąco informujemy o postępach naszej pracy i pojawiających się trudnościach
- Zwracamy się do siebie z szacunkiem i słuchamy wypowiedzi innych do końca
- Wspólnie decydujemy co i jak zaprezentujemy publiczności po ukończeniu zadania
Materiały
Marta Cielińska-Idziak
Pracuje jako trenerka prowadząc m.in. szkolenia i warsztaty dla nauczycieli i młodzieży. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z ocenianiem (w tym ocenianiem kształtującym), neurodydaktyką oraz rozwojem kompetencji społecznych i wystąpieniami publicznymi.
Podoba Ci się ten wpis?
Podziel się nim poprzez portal społecznościowy lub wyślij link znajomemu
Wróć do bloga z inspiracjami
Jeśli szukasz więcej inspiracji przejdź do naszego bloga.
