Nie znając zasad wynikających z praw autorskich, odnajdywanie legalnych źródeł zasobów kultury może być trudne. Wielu ludzi zamieszcza cudze utwory w internecie, ignorując prawa autorskie, którym podlegają. W ten sposób rozprzestrzeniają oni nielegalne źródła dostępu do kultury, pozbawiając posiadacza praw autorskich zysku, który prawnie mu się należy. Brak wiedzy uderza w szczególności internetowe środowiska artystyczne – odbiorcy nie wiedzą, iż twórcy publikujący swoje dzieła w internecie, wciąż mają do nich pełne prawa autorskie i mogą określić na jakich zasadach wolno korzystać z ich twórczości.
Internet pełen jest legalnych, darmowych zasobów kultury, należy jednak wiedzieć jak je znaleźć.
Creative Commons (CC) jest międzynarodowym projektem mającym na celu zapewnienie darmowych rozwiązań prawnych dla twórców w zarządzaniu prawami autorskimi. Wspierają oni wolną kulturę – produkcję i wymianę utworów traktowanych jako dobro wspólne – dlatego też dbają, by twórcze korzystanie z dóbr kultury było dostępne dla wszystkich. Mimo to, to właśnie poszanowanie praw autorskich jest ich głównym priorytetem.
CC zajmuje się przede wszystkim udostępnianiem darmowych licencji opartych na modelu „pewne prawa zastrzeżone”. Autorzy mogą sami określać na jakich zasadach będą dzielić się swoją twórczością – przykładowo, czy chcą umożliwiać komercyjne użycie swoich dzieł.
Jednak narzędzia CC nie są skierowane jedynie do twórców. Dzięki nim, każdy może legalnie korzystać z zasobów kultury. Przejrzyście przedstawione zasady, którymi odbiorca musi się kierować, ułatwia dostęp do dóbr. Właśnie dzięki tym licencjom istnieją między innymi banki ikon i zdjęć, platformy z muzyką, którą można wykorzystywać we własnych projektach, jak i – mniej popularne – filmy i książki na tych właśnie licencjach.
Praw autorskich można jednak się zrzec bądź mogą one wygasnąć – o takiej twórczości popularnie mówi się, że należy do domeny publicznej (CC0). Znajdują się w niej także utwory powstałe za czasów, gdy pojęcie praw autorskich nie istniało. Dzieła takie nie są prawnie powiązane z ich autorami, dzięki czemu mogą być używane przez każdego w dowolny sposób.
To właśnie dlatego obrazy Caravaggio, romantyczna twórczość polskich wieszczów, zapisy nutowe utworów Chopina, czy filmy braci Lumiere są powszechnie dostępne. Według polskiego prawa nieprzedłużone prawa autorskie gasną 70 lat po śmierci autora. W związku z tym, większość dóbr kultury powstałych przed 1949 rokiem należy do domeny publicznej.
(opracowanie: Aleksandra Idziak)
