Co piszczy w podstawie programowej?

Co „wyjątkowego” znajdziemy w PP?

Podstawa Programowa to obowiązujący w szkole dokument zawierający zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania. Umożliwia to – przynajmniej powinno – ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych na danym etapie edukacyjnym.

PP składa się z kilku części: preambuły wspólnej dla całej Podstawy oraz przypisanych do poszczególnych przedmiotów nauczanych w szkole celów kształcenia – wymagań ogólnych i treści nauczania – wymagań szczegółowych oraz warunków i sposobów realizacji. Pisana jest językiem efektów kształcenia.

„Kształcenie w szkole podstawowej stanowi fundament wykształcenia” to zdanie rozpoczyna preambułę do PP kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Następnie czytamy, że „zadaniem szkoły jest łagodne wprowadzenie dziecka w świat wiedzy, przygotowanie do wykonywania obowiązków ucznia oraz wdrażanie do samorozwoju”, a dzieje się to poprzez „bezpieczne warunki oraz przyjazną atmosferę do nauki, uwzględniając indywidualne możliwości i potrzeby edukacyjne ucznia”. I sedno edukacji: „najważniejszym celem kształcenia w szkole podstawowej jest dbałość o integralny rozwój biologiczny, poznawczy, emocjonalny, społeczny i moralny ucznia”.

Wstęp do PP podaje także cele kształcenia ogólnego w szkole i na pierwszym miejscu znajdziemy

„wprowadzanie uczniów w świat wartości, w tym ofiarności, współpracy, solidarności, altruizmu, patriotyzmu i szacunku dla tradycji, wskazywanie wzorców postępowania i budowanie relacji społecznych, sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi ucznia (rodzina, przyjaciele)”.

Zatem jednym z ważniejszych zadań każdego nauczyciela jest ukierunkowanie ucznia ku wartościom. Żeby to zrobić, wartości przez nas deklarowane muszą być także realizowane i wytyczać kierunek podejmowanych przez nas działań, ale czy tak jest?

Ważnym celem edukacji jest także kształtowanie poczucia tożsamości (indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej) oraz godności własnej osoby i szacunku dla godności innych osób. Celem jest również rozwijanie kompetencji (kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość) i umiejętności krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania, argumentowania i wnioskowania, do czego prowadzić ma nas wartość jaką jest wiedza, która w sposób dojrzały i uporządkowany pozwala zrozumieć świat.

• A jak się ma nasze poczucie tożsamości?
• Czy my szanujemy godność swoją i innych?
• Jakie swoje kompetencje rozwijamy?

Kolejnym celem szkoły jest rozbudzanie ciekawości poznawczej uczniów oraz motywacji do nauki i wsparcie uczniów w przygotowaniu własnego warsztatu pracy. Pomocne w tym będzie rozpoznawanie własnych predyspozycji i określanie drogi dalszej edukacji, otwartość wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za siebie i innych.

• A Ty lubisz się uczyć, kiedy i gdzie to robisz?
• W jaki sposób rozbudzasz swoją ciekawość, kto Cię inspiruje?
• W jakie działania społeczne się angażujesz?

Preambuła zbiera także najważniejsze umiejętności rozwijane w szkole podstawowej. Co oznacza, że na każdym przedmiocie szkolnym nauczyciele kształtują takie umiejętności jak: komunikowanie się w językach, myślenie matematyczne, poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł, kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin (z wykorzystaniem TIK), rozwiązywanie problemów społecznych (mediacje), praca w zespole i aktywność społeczna.

We wstępie do PP podkreśla się, aby na każdym przedmiocie kształtować kompetencje językowe i czytelnicze uczniów, korzystać z metod i technik informatycznych z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, a także prowadzić edukację prozdrowotną, rozwijać postawy obywatelskie i społeczne. W osobnym akapicie podkreślono, że „duże znaczenie dla rozwoju młodego człowieka oraz jego sukcesów w dorosłym życiu ma nabywanie kompetencji społecznych takich jak komunikacja i współpraca w grupie” dlatego zachęca się aby w szkołach pracować metodą projektu.

Zalety pracy tą metodą podkreślone w PP to: wspieranie w nabywaniu kompetencji takich jak współpraca i komunikacja, rozwój przedsiębiorczości i kreatywności oraz umożliwienie stosowania w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych. „Metoda projektu zakłada znaczną samodzielność i odpowiedzialność uczestników, co stwarza uczniom warunki do indywidualnego kierowania procesem uczenia się. Wspiera integrację zespołu klasowego, w którym uczniowie, dzięki pracy w grupie, uczą się rozwiązywania problemów, aktywnego słuchania, skutecznego komunikowania się, a także wzmacniają poczucie własnej wartości. Metoda projektu wdraża uczniów do planowania oraz organizowania pracy, a także dokonywania samooceny” – czytamy w PP.

Metoda projektu może być realizowana na jednym bądź wielu przedmiotach, Projekty mogą być wykonywane indywidualnie lub zespołowo. Czas trwania pracy tą metodą zależy od potrzeb i może trwać np. tydzień, miesiąc, semestr lub być działaniem całorocznym. „W organizacji pracy szkoły można uwzględnić również takie rozwiązanie, które zakłada, że w określonym czasie w szkole nie są prowadzone zajęcia z podziałem na poszczególne lekcje, lecz są one realizowane metodą projektu”.

Rola szkoły wypełnia się na trzech płaszczyznach – dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Działania edukacyjne określone są w opracowanych przez nauczycieli szkolnych programach nauczania oraz w programie wychowawczo-profilaktyczny szkoły. Oba dokumenty muszą zawierać wymagania opisane w PP. PP nie mówi natomiast nic o podręcznikach, zatem nie ma obowiązku stosowania ich w szkole. Dobór metod, środków i źródeł do organizacji procesu dydaktycznego zależy od decyzji Rady Pedagogicznej. I warto, szczególnie podręcznikom i ćwiczeniom się przyjrzeć, bo doświadczenie wielu nauczycieli pokazuje, że ok 30% treści zawartych w materiałach proponowanych przez wydawnictwa wykracza poza i tak już obszerną PP.